همانی هستیم که هستیم

از دوستانم مهبد و مهدی خواندم. می­دانم از چه خسته­اند، می­دانم از چه دل­زده­اند. حرف دلشان را زده­اند. می­فهمم چه می­گویند. بحثی را پیش کشیده­اند که مفصل­ است اما این نکته­ها به ذهن من می­رسد که دوست دارم آن­ها را بر گفته­هایشان بیفزایم:

مهدی، مگر قرار است هخامنشی باشیم که نیستیم؟ اگر هخامنشی نبودیم دیگر هیچ نیستیم؟ همینی هستیم که هستیم با همه­ی داشته­ها و کمی­ها و کاستی­ها. همین. چرا باید حتما یکی از دو سر طیف باشیم؟ اگر امپراطور نبودیم دیگر هیچ نیستیم؟ کجای دنیا همانی هستند که هزاران سال قبل بوده­اند؟ مگر ایتالیایی­ها همانی هستند که در رم باستان بوده­اند؟

می­گویی خودشان تاریخمان را نوشته­اند؟ اول این که کدام خودشان؟ هرودوت که خیلی­ها دروغ­پرداز می­دانندش و یا پوپ که عاشق ایران شده و کنار زاینده رود آرمیده یا گیرشمن؟ خودشان کیستند؟ تازه، مگر هر که هر چه نوشت، حق تحریف هم برایش محفوظ می­ماند؟

مگر این گونه است که اگر یک شهروند ساده خواست به گذشته ی کشورش افتخار کند باید تمام تاریخ چند هزارساله ی کشورش را از بر باشد؟ من باید از آن ایتالیایی که به کلوسئوم می بالید و برای من از آن می­گفت می­پرسدیم که آیا همه­ی تاریخ رم باستان را از حفظی وگرنه خموش؟! پس تعریف میراث چیست؟

بشر امروزی دچار چالش هویت است و باید به تعریفی برای آن برسد، اگر گروهی خواستند که میراث کشورشان را جزو هویت خود بدانند چه مایه­ی سرزنش است؟ این پدیده در مناسبات دنیای امروز جای خودش را پیدا کرده. چرا باید خودمان را از آن خلع کنیم؟ کسی که عمری را با حافظ و نقش جهان و تصویر ذهنی آن­ها سپری کرده چرا نباید ببالد؟ باید حتما از تمام زندگی و شخصیت حافظ و تمام روند ساخت و مواد و مصالح نقش جهان آگاه باشد تا اجازه بالیدن داشته باشد؟ آیا زندگی کردن این قدر سخت است؟

مهبد، می­فهمم از روزمرگی و دست­مالی شدن مفرط پدیده­ها احساس تهوع و بیزاری می­کنی. اما ربطش را به نزدیکی یا دوری فرهنگ ما و فرهنگ ایران باستان و فرهنگ انگلوساکسون را نمی­فهمم. آن وقت همه­ی این­ها چه ربطی به زبان دارد؟ و در ادامه چه ربطی به ژنتیک؟ در دنیای رسانه­ای امروز یک دانشجوی چینی که در گوانگ­جو وبلاگ می­نویسد حتما به تو نزدیک­تر است تا دختری که در کاشان قالی می­بافد. تازه مگر زبان انگلیسی که من و تو می­کوشیم به آن تکلم کنیم ربطی به فرهنگ انگلوساکسون دارد؟

بیماری و تحقیری را از آن می­گویی می­فهمم ولی فکر می­کنی مخصوص ایرانیان است؟ آیا بقیه­ی دنیا از آن خبری نیست؟ می­گویی استفاده­ی مضحک، ولی آیا چاره­ی دیگری هم دارند؟ جامعه راه خود را می­جوید و راه بقایش را پیدا می­کند هرچند از نظر من و تو مضحک به نظر برسد. زبان فارسی­ای که من تو به آن سخن می­گوییم و می­فهمیم که حافظ که چند صد سال پیش می­زیسته چه می­گوید – که در میان ملت­ها پدیده­ خیلی رایجی نیست که ادبیات چند صد سال پیششان را بفهمند تازه اگر داشته باشند – چه بسا از همین کوره­راه­های غریب گذشته باشد.

مهبد، خودت خوب گفته­ای که مگر این بالیدن­ها چه زیانی دارد؟ بهتر است که جامعه راه اعتدال را برود و کمتر سرشکسته یا سرمست باشد. آرمان­شهر هیچ­جا نبوده و نیست و نخواهد بود، نه ایران باستان، نه یونان باستان، نه رم باستان و نه ایالات متحده آمریکا اما همیشه توده آن را خواسته و ساخته و پرداخته. حال راه حل چیست؟ از ریشه کندن؟ چرا عادت داریم همه چیز را از ریشه در بیاوریم؟ هرس کردن بهتر نیست؟

دوستان، خیلی از چیزهایی که گفتم حرف دل بود و نه همه پاسخ به گفته­های شما که می­دانم که خود این­ها را می­دانید. حرف دل زدید و خواستم که من هم حرف دل زده باشم تنها حرف من این است که هرچه هستیم به خودمان مربوط است و جز خودمان کسی راه را نمی­تواند بیابد. البته که راه "همیشه و برای همه" برای نقد حتا تند باز است که در راه­یابی کمکمان کند اما برای تاختن و تحقیر و تجاوز هرگز.